Asiya qitəsioroqrafik cəhətdən (relyef quruluşuna görə) dünyanın ən mürəkkəb regionudur. O, tektonik cəhətdən sabit ərazilərdən – platforma və fəal zonalardan – geosinklinallardan ibarətdir.

Platformanın daxili quruluşu

Platforma örtüyü, onun üst mәrtәbәsidir. Çökmә süxurlardan ibarәt olur. Süxurlar, әsasәn, üfüqi lay şәklindә yatırlar. Burada çökmә mәnşәli faydalı qazıntılar mövcuddur (neft, tәbii qaz, daş kömür vә s.).

Kristallik bünövrә – platformanın alt mәrtәbәsidir. O, maqmatik vә metamorfik süxurlardan ibarәt olur. Qәdim, tamamilә aşınmış dağların bünövrәsinә aid olan süxurlar qırışıq, yatım formasına malikdirlәr. Burada filiz faydalı qazıntılar mövcuddur.

Platformanın tәrkib hissәlәri

Platformalara uyğun gələn relyef formaları nəhəng ölçülərə malik düzənliklərdir. Şimali Asiyada yerləşən Qәrbi Sibir vә Sibir platformaları üzərindəki geniş düzənliklər (Qərbi Sibir ovalığı və Orta Sibir yaylası) milyonlarla kv.km əraziləri əhatə edir. Orta Sibirin mütləq hündürlüyü daha yüksəkdir; onun şərqində yüksəkliyi 2500 m-ə çatan Verxoyansk silsiləsi yerləşir.

Asiyada digər platforma Cənub-Qərbi Asiyadakı Әrәbistan platformasıdır. Ərəbistan yarımadasında yerləşən bu platformanın səthi ekzogen proseslərin – fiziki aşınma və küləyin təsirinə çox məruz qalmışdır. Bu ərazilər üçün eol relyef formaları səciyyəvidir.

Cənub-Qərbi Asiyada, Türkiyə ərazisində Pont və Tavr (Toros), İran və İraq sərhədi boyunca Zaqros, İran ərazisində Elburs (və ya Əlburz) dağları uzanır. Türkiyə və İranda bu dağ sistemləri nəhəng Anadolu və İran yaylalarının ətrafında yerləşir. İranda ən hündür zirvə Dəmavənd Asiyada ən hündür vulkan zirvələrindən biri sayılır. Türkiyədə isə ən yüksək zirvə Ağrıdağdır (5165 m).

Afrika və Әrәbistan platformalarının hәrәkәti
Vaxtilə Ərəbistan platforması Afrika ilə bitişik olmuşdur. Tektonik hərəkətlər qırılmalar yaratmış, bu isə çat üzərində Qırmızı dənizin yaranmasına səbəb olmuşdur. Hazırda Afrika və Ərəbistanın Qırmızı dəniz sahilləri bir-birindən uzaqlaşır.

Mәrkәzi Asiyanın relyefində hündür dağ sistemləri üstünlük təşkil edir. Kunlun, Pamir, Hindquş, Tyan-Şan dağlarının ən uca zirvələrinin hündürlüyü 7000 m-dən yüksəkdir. Mərkəzi Asiyadakı bir çox dağ adları “şan” sözü ilə qurtarır (yerli dildə “dağ” deməkdir), məsələn, Kun-Lun Şan silsiləsi, Alaşan, Tyan-Şan və s. dağları. Dağların arasında Tarim çökəklikliyi yerləşir. Asiyanın ən alçaq ərazilərindən biri olan Turfan çökəkliyi də (–155 m) buradadır. Himalaydağlarının şimalındakı geniş Tibet yaylası Çinin zəif məskunlaşmış əlverişsiz ərazisidir. Yayla sıra dağlarla əhatələnmişdir. Mərkəzi Asiyanın ən geniş düzənlikləri Turan ovalığı və Qazaxıstan xırda təpəliyidir.
Pamir dağlarının ən hündür zirvəsi Çində Konqur zirvəsidir (7719 m). Tacikistan ərazisində isə Pamirin ən yüksək nöqtəsi İsmayıl Somoni piki hesab edilir (7495 m). Bu zirvə əvvəllər “Kommunizm piki” adlanıb.
Şerplәr – Nepalda, Himalay dağlarının ən yüksək hissələrində məskunlaşmış xalqdır. Şerplərin ənənəvi məşğuliyyəti, Comolunqma zirvəsinə qalxan alpinistlərə və səyahətə gəlmiş turistlərə bələdçilik etmək, onların yükünü daşımaqdır

Şәrqi Asiyada Sakit okean sahilində ovalıqlar üstünlük təşkil edir. Bunlardan ən böyüyü qədim platforma üzərində yerləşən Böyük Çin düzənliyidir. Bu düzənlik Yantsızı və Xuanxe çaylarının gətirdiyi allüvial çöküntülərlə örtülmüşdür. Böyük Çin düzənliyi Çində əhalinin ən çox məskunlaşmış hissəsidir. Regionun şimalında Böyük və Kiçik Xinqan dağları yerləşir. Regionun şərq hissəsi Sakit okean və Avrasiya litosfer tavalarının toqquşduğu sərhəddədir. Bu zonada yerləşən qövsvarı adalarda (Yapon, Kuril) tez-tez zəlzələlər baş verir, vulkan və qeyzerlər püskürür, sunamilər yaranır.

Yaponiya sahilindә sunami.
Mart, 2011-ci il.

• 2011-ci il martın 11-də Yaponiyanın Xonsyu adasının şərq sahilində 9 ballıq zəlzələdən sonra yaranan nəhəng sunami dalğasının hündürlüyü 35 m-ə çatmışdır. Fəlakət nəticəsində Yaponiyada 15 min nəfərdən çox insan həlak olmuş, 5070 nəfər itkin düşmüşdür. Ölkəyə dəyən ziyanın miqdarı 300 mlrd. ABŞ dollarına yaxın olmuşdur. Faciə kütləvi dağıntılara, xüsusilə “Fukusima-1” Atom-Elektrik Stansiyasının zədələnməsinə səbəb olmuşdur. Qəza nəticəsində radiasiya axını yaranmış, quru və okean sahili zona radioaktiv çirklənməyə məruz qalmışdır.