Hava kütlələri və atmosfer cəbhələri
- Yazar
- 05-yan-2025, 23:25
- 88 Baxış
Troposferin ümumi fiziki xassələrə (temperatura, rütubətliyə, təzyiqə və s.) malik olan və geniş əraziləri əhatə edən axınları hava kütlələri* adlanır. Yer səthində aşağıdakı hava kütlələri ayrılır.
Ekvatorial hava kütlələrinin təsiri ilə ekvatorial enliklərə bol yağıntılar düşür, burada temperatur yüksəkdir. Yağıntıların düşməsi havanın yuxarıya hərəkəti ilə əlaqədardır. Yuxarı qalxan hava axınları tədricən soyuyur, tərkibindəki su buxarı kondensasiya olunur və bulud əmələ
Mülayim hava kütlələri 50-60° şimal və cənub enlikləri ətrafında formalaşır. Hava mülayim və yağıntılı
Formalaşdığı əraziyə uyğun olaraq dəniz və kontinental hava kütlələri ayrılır. Dəniz hava kütlələri okeanlar və dənizlərin üzərində formalaşır. Onlar yüksək rütubətliyi, havanın sutkalıq və illik temperatur amplitudunun az olması ilə fərqlənir. Materiklərin daxilində kontinental hava kütlələri yaranır. Burada hava quraq keçir, temperatur amplitudu yüksəkdir. Tropik, mülayim və arktika hava kütlələri dəniz və kontinental tiplərə ayrılır.
Azərbaycanda yayda tropik, qışda mülayim hava kütlələri hakim olur. Ona görə yay isti və quru, qış yağıntılı və mülayim keçir. Hava kütlələrinin yerini dəyişməsi il ərzində Günəşin üfüqdə vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədardır.
Hava kütlələri arasındakı keçid zonalar atmosfer cəbhələri* adlanır. Formalaşdığı əraziyə görə arktika, antarktika, mülayim və tropik atmosfer cəbhələri ayrılır. Onlara planetar atmosfer cəbhələri deyilir. Arktika və mülayim hava kütlələri arasında arktika cəbhəsi (cənubda antarktika) yerləşir. Mülayim və tropik hava kütlələri arasında mülayim cəbhələr, tropik və ekvatorial hava kütlələri arasında tropik cəbhələr yaranır.
Planetar cəbhələrin daxilində isti və soyuq cəbhələr yaranır. Əgər isti hava soyuq havanı sıxışdırırsa, onda isti cəbhə yaranır. Bu zaman temperatur