Azərbaycanın faydalı qazıntıları

Yazar
02-noy-2024, 00:56
30 Baxış

Azərbaycanda faydalı qazıntıların yaranması və müxtəlifliyi geoloji quruluşla sıx əlaqədardır. Maqmatik və metamorfik süxurların yayıldığı Kiçik Qafqaz dağlarında və Naxçıvan ərazisində filiz faydalı qazıntılar, çökmə süxurların yayıldığı Böyük Qafqaz dağları, dağətəyi və düzənlik ərazilərdə isə qeyri-filiz faydalı qazıntılar geniş yayılmışdır. Ölkəmizin ərazisində yayılan faydalı qazıntılar üç qrupa bölünür: yanar, filiz və qeyri-filiz faydalı qazıntılar.

Yanar faydalı qazıntılar

Quruda əsas yataqları:
1. Qaradağ – Qobustan.
2. Gürgən – Zirə.

Dənizdə əsas yataqlar:
1. Şahdəniz. 2. Ümid. 3. Abşeron.

Quruda əsas yataqlar: 1. Bibiheybət.
2. Pirallahı. 3. Yasamal. 4. Mollakənd.
5. Muradxanlı. 6. Qaraçala. 7. Siyəzən.

Dənizdə əsas yataqlar: 1. Günəşli. 2. Azəri.
3. Çıraq. 4. Alov. 5. Dan ulduzu. 6. İnam.
7. Oğuz. 8. Əşrəfi. 9. Qarabağ.

İstifadəsi:enerji, yanacaq, mazut, parafin,
sintetik lif, sürtkü yağları, gübrəYarandığı süxurlar:Kaynozoyun IV dövrünün çökmə süxurları,
Mezozoy süxurları (Muradxanlı və Mollakənd)

İsmayıllı və Qobustan rayonlarında yanar şist yataqları vardır.

II. Filiz faydalı qazıntılar

Filiz faydalı qazıntılar	Yataqların adları	İnzibati rayonlar
1. Dəmir	Hamançay, Dəmiroğlu, Daşkəsən	Daşkəsən
2. Alunit	Zəylik	Daşkəsən
3. Civə	Ağyataq, Şorbulaq, Levçay	Kəlbəcər
3. Civə	Gilgəzçay, Narzanlı	Laçın
4. Molibden-mis	Parağaçay, Diaxçay	Ordubad
5. Qızıl	Zod, Qızılbulaq	Kəlbəcər
	Qoşa	Gədəbəy
	Vejnəli	Zəngilan
6. Xromit	Göydərə	Kəlbəcər
6. Xromit	İpək	Laçın
7. Mis	Qaradağ	Gədəbəy
8. Polimetal	Filizçay, Katexçay, Kasdağ, Mazımçay	Balakən, Zaqatala
	Gümüşlü	Şərur
	Mehmana	Kəlbəcər

III. Qeyri-filiz faydalı qazıntılar

Qeyri-filiz faydalı qazıntılar	Yataqların adları	Yerləşdiyi ərazilər	İstifadəsi
1. Daşduz	Nehrəm, Duzdağ	Naxçıvan	Kimya sənayesi
2. Kükürd		Kiçik Qafqaz	Kimya sənayesi
3. Çökmə duz	Şorsulu göllər	Abşeron	Kimya sənayesi
4. Barit		Kiçik Qafqaz	Dərin neft quyularının qazılmasında istifadə olunur.
5. Bentonit gili	Daşsalahlı	Qazax	Oda davamlıdır, qəlib kimi metaltökmədə işlədilir
6. Seolit gili	Ağdağ	Tovuz	Kənd təsərrüfatı və kimya sənayesi
7. Mərmər	–	Daşkəsən, Şərur, Quba	Tikinti
8. Travertin	Şahtaxtı	Naxçıvan, Kəlbəcər	Tikinti
9. Gips	Ağcakənd	Goranboy	Tikinti
10. Kvars qumları	Hacıvəli, Hökməli	Abşeron	Şüşə istehsalı
11. Müalicəvi neft	Naftalan	Naftalan	Təbabətdə müalicə üçün
12. Perlit		Kəlbəcər	Kənd təsərrüfatı və kimya sənayesi

Bunlardan başqa, respublikamız sement xammalı, əhəngdaşı, qum-çınqıl, gil, dolomit, təbaşir, mişardaşı, çaydaşı və bu kimi tikinti materialları ilə də zəngindir.

Azərbaycanda mineral bulaqların sayı 1000-dən çoxdur. Bulaqlar daha çox dağətəyi rayonlarda yayılmışdır. Bir çox mineral bulaqların əsasında kurort-turizm kompleksləri yaradılmışdır.

Mineral bulaqlar	İnzibati rayonlar
Şıx, Suraxanı	Abşeron
Vayxır, Sirab, Badamlı, Darıdağ	Naxçıvan MR
Şırlan, Turşsu	Şuşa
İstisu	Kəlbəcər
Xaşı, Cimi, Xaltan	Quba
Qalaaltı	Şabran
İlisu	Qax
Meşəsu, Qotursu, Donuzütən, İstisu	Lənkəran, Masallı
Bədo	İsmayıllı
Minkənd	Laçın